عرفای صوفی در تقابل ولایت اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام موضوع قلب را مطرح نمودند، و مقامات آن بزرگواران الهی را به اقطاب خویش نسبت دادند.

عطار نیشابوری در مقام بایزید بسطامی می گوید: آن خلیفه الهی، آن دَعامه نامتناهی، آن سلطان العارفین، آن حجه الخلایق اجمعین، آن پخته جهان ناکامی، شیخ بایزید بسطامی رحمه الله اکبر مشایخ و اعظم اولیاء بود، و حجت خدای بود، و خلیفه به حق بود، و قطب عالم بود.(1)

درباره سفیان ثوری می گوید: آن تاج دین و دیانت، آن شمع زهد و هدایت، آن علماء را شیخ و پادشاه، آن قدما را حاجِبِ درگاه، آن قطب حرکتِ دَوری، امام عالم سفیان ثوری.(2)

درباره جنید بغدادی می گوید: آن شیخ علی الاطلاق، آن قطب به استحقاق، آن منبع اسرار، آن مرجع انوار، آن سَبَق برده به استادی، سلطان طریقت جنید بغدادی رحمه الله

ص: 312

شیخ المشایخ عالَم بود، و امام الائمه جهان.(1)

در مقام ابوالحسن خرقانی می گوید: آن بحر اندوه، آن راسخ تر از کوه، آن آفتاب الهی، آن آسمانی نامتناهی، آن اعجوبه ربّانی، آن قطبِ وقت، ابوالحسن خرقانی رحمه الله.(2)

در شأن ابوبکر واسطی می گوید: آن مُعظّمِ مسند و آیت، آن موحّد مقصدِ عنایت، آن خضر کنز حقایق، آن بحرِ رموزِ دقایق، آن ورای صفتِ قابضی و باسِطی، آن قطب جهان، ابوبکر واسطی.(3)

در شأن و مقامات ابوسعید ابوالخیر می گوید: آن فانی مطلق، آن باقی برحق، آن محبوب الهی، آن معشوقِ نامتناهی، آن نازنین مملکت، آن بستان معرفت، آن عرشِ فلک سیر، قطب عالم، ابوسعید ابوالخیر.

همان گونه که ملاحظه نمودید در گفتار عطار، بزرگان صوفیه «قطب عالم» معرفی شده اند!

در این گفتار، امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف، به عنوان قطب عالم امکان، جایگاهی ندارد.

عبدالرحمان جامی در کتاب مشهورش «نفحات الانس من حضرات القدس»- که در تجلیل از صوفیه و نقل کرامات و مقامات آن است- از قرن اول (ه ق) تا عصر خود که قرن نهم است- 618 نفر از بزرگان صوفیه را نام می برد و از طریقت آنان گفته و جمیعشان را اولیاء خدا معرفی می کند؛ ولیکن از خاندان عصمت و طهارت علیهم السلام و قطب عالم امکان، حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف، سخنی نمی گوید.

مولوی- همان گونه که قبلاً هم گفتیم- مهدویت را از انحصار خاندان عصمت و طهارت علیهم السلام خارج ساخته و به مهدویت نوعی (همان قطب) اذعان داشته است:

ص: 313

پس به هر دوری ولییی قائم است***آزمایش تا قیامت دائم است

دست زن در دامن هرکو ولی است***خواه از نسل عمر خواه از علی است

مهدی و هادی وی است ای راه جو***هم نهان و هم نشسته پیش رو(1)

ابن عربی مقام حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف را به اقطاب می دهد و می گوید: «إعلم أنّ بالقطب تحفظ دائره الوجود کلّه من عالم الکون والفساد»(2) بدان که نظام هستی به  واسطه قطب پایدار و محفوظ است.

ابن عربی «اولی الأمر» را هر حاکمی معرفی می کند که بر مردم مسلط شود.(3) او حاکمان را خلیفه رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلّم می داند(4) و اطاعت کردن از آنان را واجب.(5) او مدّعی است که اگر حکام اهل فسق هم باشند، از طرف رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلّم ولایت دارند.(6) او بر این باور است چون حکام «اولی الامراند»، حق دارند که با تمام توان مخالفان خود را سرکوب کنند.(7)

اکنون به بخشی از مناجات امام سجاد علیه السلام در دعای بر حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف توجه فرمائید:

- «اللّهُمّ إِنّکَ أَیّدْتَ دِینَکَ فِی کُلّ أَوَانٍ بِإِمَامٍ أَقَمْتَهُ عَلَماً لِعِبَادِکَ، وَ مَنَاراً فِی بِلَادِکَ بَعْدَ أَنْ وَصَلْتَ حَبْلَهُ بِحَبْلِکَ، وَ جَعَلْتَهُ الذّرِیعَهَ إِلَی رِضْوَانِکَ، وَ افْتَرَضْتَ طَاعَتَهُ، وَ حَذّرْتَ مَعْصِیَتَهُ، وَ أَمَرْتَ بِامْتِثَالِ أَوَامِرِهِ، وَ الِانْتِهَاءِ عِنْدَ نَهْیِهِ، وَ أَلّا یَتَقَدّمَهُ مُتَقَدّمٌ، وَ لَا یَتَأَخّرَ عَنْهُ مُتَأَخّرٌ فَهُوَ عِصْمَهُ اللّائِذِینَ، وَ کَهْفُ الْمُؤْمِنِینَ وَ عُرْوَهُ الْمُتَمَسّکِینَ، وَ بَهَاءُ الْعَالَمِینَ.(61) اللّهُمّ فَأَوْزِعْ لِوَلِیّکَ شُکْرَ مَا أَنْعَمْتَ بِهِ عَلَیْهِ، وَ أَوْزِعْنَا مِثْلَهُ فِیهِ، وَ آتِهِ مِنْ لَدُنْکَ سُلْطَاناً

ص: 314

نَصِیراً، وَ افْتَحْ لَهُ فَتْحاً یَسِیراً، وَ أَعِنْهُ بِرُکْنِکَ الْأَعَزّ، وَ اشْدُدْ أَزْرَهُ، وَ قَوّ عَضُدَهُ، وَ رَاعِهِ بِعَیْنِکَ، وَ احْمِهِ بِحِفْظِکَ وَ انْصُرْهُ بِمَلَائِکَتِکَ، وَ امْدُدْهُ بِجُنْدِکَ الْأَغْلَبِ.»(1)

خداوندا! تو در هر عصر و دورانی، دینت را به امام و پیشوایی که او نشانه ای برای بندگانت، و مشعلی فروزان در شهرها و سرزمین هایت است تأیید فرمودی، پس از آنکه پیمان آن پیشوا (از امام و پیامبر) را به پیمان خود پیوند دادی، و او را وسیله ای به سوی خشنودیت قرار دادی، و اطاعت از او را واجب نمودی، و مردم را از نافرمانی او برحذر داشتی، و به اطاعت فرمان هایش فرمان دادی، و از مخالفت نهی او منع فرمودی، و نیز فرمان دادی که هیچ فردی از او تقدّم نگیرد، و از او عقب نیفتد، پس او پناهگاه پناه آورندگان و ملجأ مؤمنان، و دستاویز محکمّ تمسّک جویان، و مایه آبرو و چشم روشنی جهانیان است.

خداوندا! پس به ولیّت [امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف] شکر نعمت هایی را به او بخشیدی، به او الهام کن، و به ما نیز نعمت وجودش را الهام فرما، و او را در پرتو نیروی خود یاری کن، و درهای کامیابی را به آسانی بر رویش بگشا، و او را به نیرومندترین تکیه گاه خود مدد فرما، و پشتش را پرتوان و بازوانش را قوی فرما، و با چشم عنایتت، او را نگهدار، و او را در سایه نگهبانیت حفظ کن، و به وسیله فرشتگانت یاری فرما، و به وسیله پیروزمندترین سپاهت مدد فرما.

- «وَ أَقِمْ بِهِ کِتَابَکَ وَ حُدُودَکَ وَ شَرَائِعَکَ وَ سُنَنَ رَسُولِکَ، صَلَوَاتُکَ اللّهُمّ عَلَیْهِ وَ آلِهِ، وَ أَحْیِ بِهِ مَا أَمَاتَهُ الظّالِمُونَ مِنْ مَعَالِمِ دِینِکَ، وَ اجْلُ بِهِ صَدَاءَ الْجَوْرِ عَنْ طَرِیقَتِکَ، وَ أَبِنْ بِهِ الضّرّاءَ مِنْ سَبِیلِکَ، وَ أَزِلْ بِهِ النّاکِبِینَ عَنْ صِرَاطِکَ، وَ امْحَقْ بِهِ بُغَاهَ قَصْدِکَ عِوَجاً(63) وَ أَلِنْ جَانِبَهُ لِأَوْلِیَائِکَ، وَ ابْسُطْ یَدَهُ عَلَی أَعْدَائِکَ، وَ هَبْ لَنَا رَأْفَتَهُ، وَ رَحْمَتَهُ وَ تَعَطّفَهُ وَ تَحَنّنَهُ، وَ اجْعَلْنَا لَهُ سَامِعِینَ مُطِیعِینَ، وَ فِی رِضَاهُ سَاعِینَ، وَ إِلَی نُصْرَتِهِ وَ الْمُدَافَعَهِ عَنْهُ

ص: 315

مُکْنِفِینَ، وَ إِلَیْکَ وَ إِلَی رَسُولِکَ صَلَوَاتُکَ اللّهُمّ عَلَیْهِ وَ آلِهِ بِذَلِکَ مُتَقَرّبِینَ.»(1)

و کتاب و حدود و شرایع و سنّت های رسولت را- که درودهایت بر او و بر خاندانش باد- به وسیله او برپا دار، و به وسیله او، آنچه از نشانه های دینت را که ستمگران نابود کرده اند، احیا و زنده کن، و زنگار ستم را از چهره طریق و شریعتت پاک کن، و دشواری و ناهمواری طریق و راهت را به وسیله آن پیشوا برطرف ساز، و آنان را که از راهت به راه کج رفته اند، و راهیان سوی تو را به سوی انحراف می کشانند، به وسیله او از میان بردار.

و او را در مورد دوستانت، پرمهر گردان، و دست قدرتش را بر دشمنانت بگشا و چیره کن، و مهرورزی و رحمت و عطوفنت و دل جویی اش را نسبت به ما، عنایت فرما، و ما را شنونده سخنان او، مطیع امر او قرار بده، و در مسیر رضایتش کوشا کن، و در یاری و دفاع از او حمایت فرما، و ما را از کسانی قرار ده که از این طریق به تو و به رسولت- که صلوات خدا بر او و بر آل او باد- تقرب می جویند.

- «رَبّ صَلّ عَلَی أَطَایِبِ أَهْلِ بَیْتِهِ الّذِینَ اخْتَرْتَهُمْ لِأَمْرِکَ، وَ جَعَلْتَهُمْ خَزَنَهَ عِلْمِکَ، وَ حَفَظَهَ دِینِکَ، وَ خُلَفَاءَکَ فِی أَرْضِکَ، وَ حُجَجَکَ عَلَی عِبَادِکَ، وَ طَهّرْتَهُمْ مِنَ الرّجْسِ وَ الدّنَسِ تَطْهِیراً بِإِرَادَتِکَ، وَ جَعَلْتَهُمُ الْوَسِیلَهَ إِلَیْکَ، وَ الْمَسْلَکَ إِلَی جَنّتِکَ»(2)

پروردگارا! بر پاک ترینان از اهل بیت محمد صلی الله علیه و آله و سلّم که آنان را برای امر خودت برگزیده ای و ایشان را خزانه علم خود و نگهبانان دینت و جانشینان خود در زمینت، و حجت های خدا بر بندگانت قرار داده ای، رحمت و درود بفرست؛ همان ها را که با اراده خود، از هرگونه پلیدی و ناپاکی، پاک و پاکیزه نموده ای و آنها را در پیشگاهت، وسیله ای به سوی خود قرار داده ای، و راهی به سوی بهشت خودت برگزیده ای.

ص: 316

ص: 317